Trong chiến lược phát triển kinh tế quốc gia, các vùng kinh tế trọng điểm đóng vai trò là đầu tàu tăng trưởng nhờ hội tụ nhiều lợi thế về hạ tầng, đầu tư và nguồn lực. Đây là những khu vực có khả năng lan tỏa mạnh mẽ, thúc đẩy liên kết vùng và tạo động lực cho toàn nền kinh tế. Cập nhật đến năm 2025, việc phát triển các vùng trọng điểm đang được chú trọng thông qua quy hoạch hợp lý, đầu tư đồng bộ và chính sách hỗ trợ hiệu quả, góp phần định hình một nền kinh tế hiện đại, bền vững và hội nhập sâu rộng.
Vùng kinh tế trọng điểm là gì?
Vùng kinh tế trọng điểm là khu vực có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế quốc gia. Đây là nơi tập trung các hoạt động sản xuất, dịch vụ, thương mại lớn với hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ và hiện đại, có khả năng lan tỏa, dẫn dắt tăng trưởng cho toàn vùng và cả nước.
Vùng kinh tế trọng điểm không phải là một đơn vị hành chính mà là một khu vực liên kết gồm nhiều tỉnh, thành phố có tiềm năng và lợi thế để đầu tư, phát triển tập trung, được Nhà nước định hướng trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội dài hạn. (1)
Nước ta hiện có mấy vùng kinh tế trọng điểm?
Tính đến nay, Việt Nam có tổng cộng 04 vùng kinh tế trọng điểm, bao gồm:
- Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ: Gồm 7 tỉnh, thành phố là Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh và Vĩnh Phúc. Đây là khu vực dẫn đầu miền Bắc về công nghiệp, dịch vụ, công nghệ cao và logistics.
- Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung: Gồm 5 tỉnh, thành phố là Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định. Khu vực này có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế biển và giao thương quốc tế qua Hành lang kinh tế Đông – Tây.
- Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam: Bao gồm 8 tỉnh, thành phố là TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Long An, Tây Ninh, Tiền Giang và Bình Phước. Đây là khu vực công nghiệp – thương mại – dịch vụ lớn nhất cả nước.
- Vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long: Gồm 4 địa phương là Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang và Cà Mau, giữ vai trò trung tâm sản xuất nông nghiệp và thủy sản quốc gia (2).
Thông tin về các vùng kinh tế trọng điểm nêu trên được cập nhật theo hiện trạng trước khi áp dụng chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đây là chủ trương được Đảng và Nhà nước định hướng nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển đồng bộ giữa các địa phương. Do đó, trong tương lai, khi quá trình sáp nhập được triển khai, có thể dẫn đến sự thay đổi về tên gọi, ranh giới địa lý cũng như số lượng các địa phương thuộc từng vùng kinh tế trọng điểm. Những điều chỉnh này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cơ cấu và phạm vi của các vùng, đồng thời đặt ra yêu cầu điều chỉnh lại quy hoạch phát triển vùng cho phù hợp với tình hình mới.
Những yếu tố vĩ mô giúp nâng tầm vùng kinh tế trọng điểm
Để các vùng kinh tế trọng điểm phát triển bền vững và có sức cạnh tranh cao, cần đồng bộ nhiều yếu tố vĩ mô: (2)(3)
Hoàn thiện chính sách phát triển vùng
Việc phát triển vùng không thể tách rời khỏi khung chính sách nhất quán và có tầm nhìn dài hạn. Nhà nước đã ban hành Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, đặt trọng tâm vào liên kết vùng, giảm chênh lệch phát triển giữa các địa phương, đồng thời khai thác lợi thế so sánh của từng vùng. Ngoài ra, cơ chế điều phối vùng cũng đang được hoàn thiện để tạo ra hành lang pháp lý vững chắc cho việc triển khai các dự án liên vùng.
Đầu tư hạ tầng giao thông và logistics
Hạ tầng giao thông được xác định là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh của các vùng kinh tế trọng điểm. Những dự án trọng điểm như cao tốc Bắc – Nam, các tuyến vành đai, cảng biển nước sâu và sân bay quốc tế đang được đầu tư mạnh mẽ nhằm kết nối nội vùng và liên vùng. Ngoài ra, việc phát triển các trung tâm logistics hiện đại cũng góp phần giảm chi phí vận chuyển, tăng hiệu quả chuỗi cung ứng và tạo đà bứt phá cho sản xuất, xuất nhập khẩu.
Tăng cường thu hút đầu tư và chuyển giao công nghệ
Các vùng kinh tế trọng điểm đang được ưu tiên về chính sách thu hút FDI, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, năng lượng tái tạo và chế biến sâu. Bên cạnh đó, việc thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước giúp lan tỏa công nghệ, nâng cao trình độ sản xuất nội địa và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Việc đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp, đào tạo chuyên sâu trong các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ thông tin, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo đang được đẩy mạnh. Các tỉnh thành trong vùng cũng được khuyến khích thiết lập trung tâm đổi mới sáng tạo, khu công nghệ cao và vườn ươm công nghệ để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Vùng Kinh Tế Trọng Điểm Bắc Bộ – Hải Phòng Bứt Phá Nhờ Hạ Tầng Và Logistics
Trong những năm gần đây, Hải Phòng – một trung tâm thuộc vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ – đang vươn lên mạnh mẽ nhờ các đột phá trong phát triển hạ tầng giao thông và logistics. (4)
Thành phố được đầu tư đồng bộ với các công trình trọng điểm như cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, cầu Tân Vũ – Lạch Huyện, cảng nước sâu Lạch Huyện và hệ thống đường sắt kết nối liên vùng. Những dự án này không chỉ gia tăng khả năng kết nối mà còn góp phần giảm chi phí logistics, nâng cao sức cạnh tranh cho hoạt động sản xuất – xuất khẩu tại địa phương.
Trong bối cảnh đó, nhiều khu công nghiệp tại Hải Phòng đang tận dụng tối đa lợi thế về hạ tầng và vị trí để phát triển mô hình công nghiệp gắn liền với logistics. Một ví dụ điển hình là Khu công nghiệp Nam Đình Vũ, tọa lạc ngay trung tâm khu vực cảng biển. KCN Nam Đình Vũ không chỉ thuận tiện cho vận chuyển hàng hóa mà còn tích hợp chuỗi dịch vụ hậu cần như kho bãi, trung tâm phân phối – giúp doanh nghiệp tối ưu hiệu quả chuỗi cung ứng.
Việc Hải Phòng thúc đẩy phát triển các khu công nghiệp hiện đại, đi đôi với đầu tư vào logistics, đang tạo nên cú hích cho kinh tế địa phương, đồng thời khẳng định vai trò đầu tàu của thành phố trong chiến lược phát triển vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ giai đoạn 2025–2030.
Tóm lại, các vùng kinh tế trọng điểm đang đóng vai trò là động lực tăng trưởng quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới. Với chiến lược quy hoạch hợp lý, đầu tư hạ tầng đồng bộ và chính sách ưu đãi hiệu quả, những khu vực này sẽ tiếp tục phát huy vai trò then chốt trong việc thu hút đầu tư và thúc đẩy liên kết vùng, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
Nguồn:
(1). Thư Viện Pháp Luật
(2). Vioit
(3). Tư Liệu & Văn Kiện Đảng
(4). Kinh tế môi trường